Hile ve Suistimal Denetimleri
Hile; aldatma, gizleme veya güven ihlali şeklinde nitelendirilebilecek yasa dışı her hangi bir eylemdir. Bu hareketler şiddet veya güç kullanımına bağlı değildir. Hile bireyler veya örgütler tarafından yapılabilir.
Bir çalışanın içinde bulunduğu işletmenin kaynaklarını ve varlıklarını kasıtlı olarak uygun olmayan bir biçimde kullanarak veya ele geçirerek haksız kazanç sağlaması, çalışan hilesi olarak tanımlanmaktadır.
Hile denetiminin amacı, işletmedeki çalışanların, kendilerine yasa dışı bir yarar sağlamak amacıyla aldatma içeren kasıtlı bir hareketlerinin bulunup bulunmadığının tespitidir.
İşletmelerde hileye olanak sağlayan başlıca koşullar şunlardır;
- Etkisiz kurumsal yönetim, zayıf “Tepe Etkisi”,
- Finansal başarılar için sağlanan yüksek düzeyli teşvikler,
- İşletmenin kurallarında, düzenlemelerinde ve politikalarında karmaşıklık,
- Çalışanlara dayatılan gerçekçi olmayan bütçe hedefleri,
- İşletmede çalışanlar arasında bilgi akışının zayıf olması,
- Çalışanların yaptıkları işlerin kalitesini değerlendirmede yetersizlik,
- Yetersiz iç kontrol,
- Bağımsız dış denetim hizmetinin alınmaması,Bu nedenle; hata, hile, savurganlık ve yolsuzlukları en aza indirecek aynı zamanda
- verimliliği arttıracak, doğru, güvenilir rapor alınmasını sağlayacak, işletmenin yapısına ve büyüklüğüne uygun etkin ve sürekli yenilenebilir bir iç kontrol sisteminin kurulması, çalıştırılması önem arz etmektedir.
Özel denetim çalışması
Özel denetim çalışması esasen işletmelerin tasfiye, birleşme, devir, bölünme gibi durumlarda veya halka ilk defa açılacak şirketler için yapılan bir denetim türüdür. Ayrıca Yeni TTK da pay sahiplerinin de özel denetim isteme hakları vardır.
- Tasfiye
- Birleşme
- Devir
- Bölünme gibi durumlarla veya
- Halka ilk defa açılacak şirketlerde
mali tabloların gerçeği yansıttığına ilişkin görüş oluşturmak için yapılan bir denetim türüdür.
Faaliyet Denetimi
Faaliyet denetimi iç denetimin doğal olarak gelişmiş olduğu bir uzantısıdır. Organizasyonların büyümesi, holdingleşmenin artması sonucu özellikle son çeyrek yüzyılda faaliyet denetimi gelişmiş ve yaygınlaşmıştır. Yapılan denetim işletme politikası ve belirlenmiş stratejiler ışığında amaçlara ne derece ulaşılmış olduğunu, yöneticilerin kişisel başarılarının derecesini araştırır.
Faaliyet denetimi işletmenin örgütsel yapısını, iç kontrol sistemlerini, iş akışlarını ve yönetimin başarısını saptamaya yönelik geniş kapsamlı bir faaliyettir. Yönetim kurulu yapılan denetim sonucunda organizasyonun saptanmış hedef ve amaçlarına ulaşıp ulaşmadığını ölçmeye çalışır.
Uygunluk Denetimi
Uygunluk denetiminin amacı yetkili bir üst makam tarafından saptanmış kurallara uyulup uyulmadığının araştırılmasıdır. Bu üst makam işletme içinden olabileceği gibi işletme dışından da olabilir. Birinci duruma örnek, muhasebe kayıtlarının işletmedeki finansman ve mali işler müdürlüğünün yayınladığı yönergelere ve muhasebe el kitabına uygun olarak yapılıp yapılmadığının denetimidir. İkinci duruma örnek, ödenen ücretlerle ilgili olarak asgari ücret kuralına uyulup uyulmadığının denetimidir.
Yapılan işlemlerin öngörülen ölçütlere uygunluğunun araştırılmasında sürdürülecek bir denetimin etkinliğinin arttırılması için;
(a) Denetimi yürütecek denetçinin bu konularda yetenekli olması,
(b) İşletme içinde iyi bir belge dosyalama sisteminin var olması ve
(c) Uygunluk denetimi sonuçlarının raporlanmasının bir sisteme bağlanmış olması koşulları gereklidir.
Uygunluk denetiminde ulaşılan sonuçlar geniş bir kitleye değil, fakat işletme içindeki yetkili kişilere raporlanır. Bu kişiler genellikle işletmedeki tepe yöneticilerdir.